Δίαιτα στην πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2: Η δίαιτα αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην πρόληψη και αντιμετώπιση του ΣΔ. Εάν δεν δοθεί η πρέπουσα προσοχή στο ρόλο της, η ρύθμιση της γλυκαιμίας με οποιοδήποτε φάρμακο, ακόμα και με ινσουλίνη αρχικά δυσχεραίνεται και στη συνέχεια καθίσταται ανέφικτη.
Διαιτητικά μέτρα που έχουν τεκμηριωθεί ως αποτελεσματικά για την πρόληψη του ΣΔ:
Μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, ώστε να μειωθεί το σωματικό βάρος κατά τουλάχιστον 5% σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς.
Μείωση του ολικού λίπους στο <30% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης.
Μείωση πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών οξέων στο <10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης.
Αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών (τουλάχιστον 25-35gr ημερησίως).
Δίαιτα στη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη
Οι στόχοι της δίαιτας είναι να εξασφαλίσει:
Την ενδεικνυόμενη ενεργειακή πρόσληψη, ανάλογα με το αν απαιτείται μείωση, διατήρηση ή αύξηση του σωματικού βάρους. Την κατάλληλη ποιοτική σύνθεση του διαιτολογίου, προσαρμοσμένη ανάλογα και με τη συνύπαρξη άλλων παθολογικών καταστάσεων. Την αρμόζουσα κατανομή στο εικοσιτετράωρο, ιδιαίτερα στα ινσουλινο-θεραπευόμενα άτομα.
Σωματικό βάρος
Για υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα (ΔΜΣ >25) συστήνεται απώλεια βάρους με στόχο ο ΔΜΣ να φθάσει στις φυσιολογικές τιμές και εάν αυτό είναι δύσκολο τουλάχιστον να μειωθεί το σωματικό βάρος κατά 5 – 10%.
Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας με κατάλληλη άσκηση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου της απώλειας βάρους. Σημαντικός στόχος όταν έχει επιτευχθεί απώλεια ΣΒ είναι η αποτροπή επανάκτησης του.
Υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ασθενείς που δεν καταφέρνουν να χάσουν βάρος, πρέπει να ενθαρρύνονται σθεναρά για τη λήψη μέτρων ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω αύξηση του βάρους τους.
Για ασθενείς με φυσιολογικές τιμές βάρους (ΔΜΣ: 18,5-20) και περιμέτρου μέσης (Άνδρες <94 εκ, Γυναίκες <80εκ) συνήθως δεν απαιτείται η χορήγηση οδηγιών που αφορούν την ενεργειακή πρόσληψη, αλλά μόνο την ποιοτική σύνθεση της διατροφής και την κατανομή στο 24ωρο.
Υδατάνθρακες
Η πρόσληψη υδατανθράκων μπορεί να ποικίλλει μεταξύ 45% και 60% της προσλαμβανόμενης ενέργειας. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δικαιολογούν συστάσεις για δίαιτα πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες για τα άτομα με ΣΔ. Λαχανικά, όσπρια, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως θα πρέπει να ενσωματωθούν στη διατροφή των ατόμων με ΣΔτ1 και ΣΔτ2. Όταν η πρόσληψη υδατανθράκων βρίσκεται στα ανώτερα όρια των συστάσεων, τότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί έμφαση σε τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Σε άτομα που λαμβάνουν ινσουλίνη, η ποσότητα, το είδος και η ώρα λήψης των υδατανθράκων πρέπει να συντονίζονται με τη δόση και το χρόνο δράσης του σκευάσματος ινσουλίνης που χρησιμοποιείται.
Φυτικές ίνες
Στους ασθενείς με ΣΔ συστήνεται η αυξημένη πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες. Η περιεκτικότητα των διαιτολογίων σε φυτικές ίνες θα πρέπει ιδανικά να είναι πάνω από 40 gr/ημέρα (ή 20 gr/1000 kcal/ ημέρα), οι μισές από τις οποίες θα πρέπει να είναι διαλυτές. Ευεργετική επίδραση όμως έχουν και περί τα 30 gr/ημέρα, ποσότητα που προσλαμβάνεται ευκολότερα στην πράξη. Η καθημερινή πρόσληψη λαχανικών σε κάθε γεύμα, τουλάχιστον 3 φρούτων ημερησίως και 4 μερίδων όσπριων την εβδομάδα, μπορεί να εξασφαλίσει την πρόσληψη της ελάχιστης απαιτούμενης ποσότητας φυτικών ινών.
Τα δημητριακά που περιλαμβάνονται στο διαιτολόγιο θα πρέπει να είναι ολικής αλέσεως και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες.
Σακχαρόζη και άλλα απλά σάκχαρα
Μέτρια ποσότητα απλών σακχάρων, έως 50 gr/ημέρα, συνυπολογιζόμενης όμως και της ποσότητας που περιέχεται σε όλα τα τρόφιμα της ημερήσιας διατροφής, μπορεί να συμπεριληφθεί στη δίαιτα των ατόμων με ΣΔτ1 ή ΣΔτ2, εάν το επιθυμούν και υπό την προϋπόθεση να έχουν καλή γλυκαιμική ρύθμιση. Η συνολική πρόσληψη απλών σακχάρων δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 10% της ολικής ενέργειας.
Διαιτητικό λίπος
Η συνολική πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 35% της ολικής ενέργειας. Τα κορεσμένα και τα trans-πολυακόρεστα λιπαρά οξέα θα πρέπει να μειωθούν κάτω από 10% της συνολικής ημερήσιας ενέργειας. Χαμηλότερη πρόσληψη (<8% της ολικής ενέργειας) μπορεί να είναι ευεργετική εάν η LDL– χοληστερόλη είναι αυξημένη. Έλαια πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα όπως το ελαιόλαδο, είναι χρήσιμες πηγές λίπους και ανάλογα με τις ατομικές προτιμήσεις μπορεί να αποτελούν το 10% έως και το 20% της ενέργειας.
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν το 10% της προσλαμβανόμενης ενέργειας. Συνίσταται η κατανάλωση δύο έως τριών μερίδων ψαριών (προτιμούνται λιπαρά ψάρια) κάθε εβδομάδα. Η πρόσληψη χοληστερόλης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 300mg/ημέρα ενώ θα πρέπει να είναι ακόμα μικρότερη αν η LDL-χοληστερόλη είναι αυξημένη.
Γλυκαντικές ουσίες
Ασφαλείς, μη θερμιδικές, γλυκαντικές ουσίες, που επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται είναι η Ασπαρτάμη, η Σακχαρίνη, το Ακεσουλφαμικό Κάλιο, το Κυκλαμικό Νάτριο, η Νεοτάμη και η Σουκραλόζη. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν παράγωγα του φυτού Στέβια (Stevia) που έχουν το πλεονέκτημα να μπορούν να μαγειρευτούν.
Υπάρχουν και διάφορες ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ουσίες όπως η Σορβιτόλη, η Μαννιτόλη, η Ερυθριτόλη, η Λακτιτόλη, η Μαλτιτόλη και η Ξυλιτόλη. Όμως σε πολλά άτομα προκαλούν διάρροιες. Η Φρουκτόζη έχει την ίδια θερμιδική απόδοση με τη Σακχαρόζη (ζάχαρη). Στην αρχική φάση του μεταβολισμού της δεν απαιτεί την παρουσία ινσουλίνης, εν συνεχεία όμως η φρουκτόζη εισέρχεται στη γλυκολυτική οδό, όπου απαιτείται παρουσία ινσουλίνης. Μπορεί να αυξήσει τα τριγλυκερίδια και σε μερικά άτομα και το ουρικό οξύ.
«Λειτουργικά» τρόφιμα για ΣΔ
Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες συστάσεις σχετικά με τη χορήγηση «λειτουργικών» τροφίμων.
Συγγραφέας: Νάτσης Μιχαήλ – Διαιτολόγος Διατροφολόγος