Το βούτυρο είναι κίτρινη έως λευκή λιπαρή ουσία που παρασκευάζεται από γάλα ή γάλα κορυφής ή μείγμα τους με βουτυροποίηση (απόδαρση). Με τη βουτυροποίηση επιτυγχάνεται η συνένωση των λιποσφαιρίων σε ένα στερεό γαλάκτωμα. Στο γάλα τα λιποσφαίρια είναι σε μεγαλύτερες αποστάσεις και μη συνδεδεμένα.
Το γαλάκτωμα αυτό εμπεριέχει εκτός από λιποσφαίρια και νερό, τυρόπηγμα, γαλακτοζάχαρο, και ανόργανα άλατα. Το χρώμα του βουτύρου οφείλεται στο καροτένιο και άλλες λιποδιαλυτές χρωστικές που περιλαμβάνονται στο λίπος. Το γάλα που χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη, μπορεί να είναι αγελαδινό, πρόβειο, κατσικίσιο, αιγοπρόβειο ή σπανιότερα βουβαλίσιο ή και από γάλα καμήλας. Το βούτυρο χρησιμοποιείται ως φαγητό και ως μαγειρικό λίπος.
Είδη βουτύρου
Στην Ελληνική και παγκόσμια αγορά κυκλοφορούν πολλά είδη βουτύρου. Η ταξινόμηση τους μπορεί να γίνει με τους κάτωθι τρόπους :
- Ανάλογα με το χρώμα του:
- Λευκό.
- Κίτρινο.
- Ανάλογα με τον τρόπο συντήρησης του :
- Το φρέσκο βούτυρο ή βούτυρο του παραγωγού με άριστη γεύση και ποιότητα το οποίο παράγεται σε μικρές κτηνοτροφικές μονάδες και πρέπει να καταναλωθεί άμεσα.
- Τα βούτυρα γάλακτος που παρασκευάζονται σε βιομηχανίες από κορυφές οι οποίες προέρχονται από την αποκορύφωση γάλακτος που συλλέγεται από βιομηχανίες. Η ποιότητα των βουτύρων αυτών εξαρτάται από τη βακτηριολογική ποιότητα της πρώτης ύλης , του γάλακτος.
- Τα παστεριωμένα βούτυρα που είναι και τα περισσότερα. Η παστερίωση γίνεται μεταξύ 80 και 95 βαθμών Κελσίου. Το παστεριωμένο βούτυρο μπορεί να διατηρηθεί για πολλούς μήνες. Στην πράξη είναι τα μόνα βούτυρα που διακινούνται στο παγκόσμιο εμπόριο.
- Ανάλογα με την προέλευση του γάλακτος:
- Αγελαδινό με τεράστια ποικιλία με γνωστότερο στην Ελλάδα τον τύπο “ΚΕΡΚΥΡΑΣ”.
- Πρόβειο. Κυρίως λιωμένο για χρήση στη ζαχαροπλαστική.
- Κατσικίσιο και Βουβαλίσιο
- Ανάλογα με τις προσθήκες επιπλέον υλικών:
- Ανάλατο.
- Αλατισμένο και ημιανάλατο.
- Αρωματισμένο με βότανα ή μπαχαρικά.
- Ανάλογα με τη σκληρότητα:
- Σκληρό κυρίως για μαγειρική χρήση.
- Μαλακό για επάλειψη.
- Λιωμένο για χρήση στη Ζαχαροπλαστική.
- Με διαφοροποιήσεις στη διατροφική του αξία:
- Ελαφρύ με 6 φορές λιγότερη χοληστερόλη από το κανονικό βούτυρο.
- Με προσμίξεις φυτικών λιπών για μείωση των κορεσμένων λιπαρών.
- Ανάλογα με τη συσκευασία:
- Ατομική συσκευασία τών 5 ή 10 γραμμαρίων.
- Συσκευασία με χαρτί που επενδύεται εξωτερικά με αλουμινόχαρτο και σκληρό χάρτινο περιτύλιγμα.
- Πλαστική συσκευασία κυρίως στα βούτυρα επάλειψης.
- Γυάλινη συσκευασία κυρίως στα λιωμένα βούτυρα.
- Χύμα , κυρίως για το φρέσκο βούτυρο.